Damar divarının zəif olduğu yerlərdə inkişaf edə bilən aorta anevrizması aorta damarının istənilən bölgəsində baş verə bilər.
Aorta anevrizması nədir?
Bədənin ən böyük damarı olan aorta ürəyin sol mədəciyindən çıxır. Bu, ağciyərlərdə olan oksigenli təmiz qanın ürək vasitəsilə bütün bədənə vurulduğu damardır. Ürəyi qidalandıran damar olaraq təyin oluna bilən tac arteriyasına çatan aorta, ürəkdən çıxdıqdan sonra yuxarıya doğru davam edərək beyinə və qollara çatır, sonra aşağıya doğru əyilir, qasıq nahiyəsində çəngəllənir və ayaqlara doğru enir.
Aorta damarının 5 fərqli bölməsi var: yuxarı qalxan aorta, eninə aorta, enən aorta, döş aortası və qarın aortası. Ürəkdən çıxandan sonrakı hissə qalxan aorta, beyin damarlarının çıxdığı nahiyə eninə aorta, dorsal nahiyədən enən hissə enən aorta, döş qəfəsindəki hissə döş aortası və nəhayət, qarın boşluğunda olan hissə qarın aortası kimi müəyyən edilir. Aortanın qanı bədənə paylayan əsas damar kimi təyin oluna bilən hissəsi təqribən 2,5 sm diametrdədir və dəqiqədə aortadan orta hesabla 5 litr qan keçir. Aorta anevrizması, aorta damarının diametrinin 50%-nin balon kimi böyüməsi kimi müəyyən edilə bilər.
Damar divarının zəif olduğu nahiyələrdə inkişaf edə bilən aorta anevrizması aorta damarının istənilən bölgəsində baş verə bilər. Aortanın ürəkdən çıxdığı bölgədə meydana gələn anevrizma yüksələn aorta anevrizması olaraq təyin olunur. Sinə boşluğunda meydana gələn anevrizmalara torakal aorta anevrizması, qarın boşluğunda meydana gələn anevrizmalara isə qarın aorta anevrizması deyilir. Anevrizmanın ölçüsü zamanla böyüyə bilər. Başlanğıcda asemptomatik olan bu vəziyyət anevrizma böyüdükcə bəzi simptomlara səbəb ola bilər. "Aorta anevrizmasının səbəbləri nələrdir?"
Aorta anevrizması necə inkişaf edir?
Aorta anevrizmasının əmələ gəlməsi daha çox yaşa bağlıdır. 65 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinir. İllər keçdikcə damar quruluşu dəyişə bilər, damar divarı elastikliyini itirə bilər və buna uyğun olaraq damar divarının qan təzyiqinə müqaviməti azala bilər. Aorta anevrizması hallarının yarısından çoxu Əksər hallarda səbəb tibbdə ateroskleroz kimi təyin olunan aterosklerozun əmələ gəlməsidir. Ateroskleroz inkişaf etdikcə, damar divarları qalınlaşmağa və zədələnməyə başlayır, bu da damarın elastikliyini itirməsinə səbəb olur. Ateroskleroz səbəbiylə zədələnmiş damar nahiyələrində aorta anevrizması inkişaf edə bilər.
Yüksək qan təzyiqi olan xəstələrdə tez-tez rast gəlinən ateroskleroz yüksək təzyiq səbəbiylə damar divarlarında uzanır və bu vəziyyət aorta anevrizmasının əmələ gəlməsinə zəmin yaradır. Başqa sözlə, aorta anevrizması üçün risk faktorlarından biri hipertoniyadır. Aorta anevrizmasının inkişafında rol oynayan amillərdən biri də bakterial infeksiyalardır. Qan damarlarının iltihabına səbəb ola biləcək müəyyən infeksiyalar anevrizmanın inkişafına təkan verir.
İnfeksiya nəticəsində görülən anevrizmalara mikotik anevrizmalar deyilir. Genetik pozğunluqlara görə Marfan sindromu kimi birləşdirici toxuma zəifliyinə səbəb olan xəstəliklər aorta anevrizmasına səbəb ola bilər. Siqaret aorta anevrizmasının başqa bir səbəbidir. Xüsusilə qarın nahiyəsində inkişaf edən anevrizmalar birbaşa siqaretlə bağlıdır. Siqaret çəkənlər digər insanlarla müqayisədə 8 dəfə daha yüksək riskə malikdirlər. Artıq çəki və ya köklüklə yanaşı, döş qəfəsinə vurulan zərbələr (travmalar) da aorta anevrizmasına səbəb ola bilər. Adətən heç bir əlamət göstərməyən anevrizma, adətən, fərqli bir xəstəliyin diaqnozu üçün aparılan müayinələr zamanı və ya müntəzəm sağlamlıq yoxlamaları zamanı müşahidə edilir. Ancaq bəzi hallarda simptomlar görünə bilər. Bu simptomlar adətən sinə və ya qarında davamlı və ya aralıq ağrılardır. Bundan əlavə, torakal aorta anevrizmalarında bel ağrısı, udma çətinliyi və ya nəfəs darlığı kimi əlamətlər görünə bilər.
Bəzi insanların qarın nahiyəsində pulsasiya edən hərəkət hiss etdiyi də məlumdur. Lakin anevrizmanın qopması zamanı adətən qəfil və çox şiddətli ağrılar yaranır və insan qısa müddətdə huşunu itirərək şoka düşür. Bu vəziyyət çox təcili tibbi yardım tələb edir.
Aorta anevrizması ilə bağlı risklər hansılardır?
Aorta damarının zəif olduğu yerlərdə aorta anevrizmaları baş verir. Damarın qabarcıqlar şəklində genişlənməsi nəticəsində yaranır. Zamanla böyüyə bilən bu qabarcıq çox vaxt heç bir əlamət göstərmir. Nadir hallarda qidaya və/yaxud traxeyaya basa bilər. Ancaq aorta anevrizması çox böyüdükdə, aorta qopa bilər (aorta diseksiyası) və bu, həyat üçün təhlükəli və hətta ani ölümə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, aorta anevrizmasının olması halında, damarda qan axını pozula bilər, pıhtılaşmaya səbəb olur.
Qan laxtalanması zaman zaman qan dövranına tutularaq bədən dövriyyəsinə daxil edilə bilər. Əgər bu laxtalanmaların bir hissəsidirsə; Qollar, ayaqlar və ya ayaqlar kimi bölgələrdə qan axını maneə törədirsə, insanda zəiflik, uyuşma, karıncalanma, üşümə, başgicəllənmə və ya yerli ağrı kimi simptomlara səbəb ola bilər. Qan laxtalanması böyrək və qaraciyər kimi həyati orqanlarda olan damarları tıxayarsa, müvafiq orqanların funksiyalarının pisləşməsinə səbəb ola bilər. Bununla belə, aorta anevrizmasından yaranan qan laxtası beyində və ya ürək damarlarında ilişib qalarsa, bu, infarkt və ya insult kimi çox ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Aorta Anevrizmasına necə diaqnoz qoymaq olar?
Aorta anevrizmalarının erkən diaqnozu çox vacibdir. Buna görə də, siqaret çəkən və 65 yaşdan yuxarı bütün şəxslər mütəmadi olaraq sağlamlıq müayinəsindən keçməlidirlər. Xəstənin aorta anevrizması üçün qiymətləndirilməsi ultrasəs müayinəsi və ya döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası ilə edilə bilər. Erkən diaqnoz qoyulan insanlarda kiçik ölçülü anevrizmalar yaxından izlənilir. Yəni anevrizmanın ölçüsü 3 sm-dən azdırsa, xəstə ildə bir dəfə yoxlanılmaq üçün izlənilir.
Aorta anevrizmasının diametri 3-4 sm arasındadırsa, altı ayda bir dəfə ultrasəs müayinəsinə çağırılır. Diametri 5 sm-dən çox olan anevrizmalarda və ya ildə 1 sm-dən çox böyüyən anevrizmalarda mümkün qədər tez cərrahi müdaxilə edilməlidir.
Aorta Anevrizması necə müalicə edilməlidir?
Anevrizmalar anevrizmanın ölçüsünə görə müxtəlif üsullarla hazırlanır. Kiçik anevrizmalar müalicəsiz, böyük anevrizmalar isə cərrahi yolla müalicə olunur. Dərman terapiyasında beta-bloker növləri istifadə olunur. İnsanın siqareti buraxması şiddətlə tövsiyə olunur. Bundan əlavə, hipertoniya və hiperlipidemiya kimi əlavə xəstəliklər nəzarət altında saxlanılmalıdır.
İntravenöz müdaxilə olaraq da təyin oluna bilən endovaskulyar müalicə üsulunda lokal anesteziya altında arteriya nahiyəsində 2-3 sm-lik kəsiklərlə müalicə edilir. Daha böyük anevrizmaların olması halında müalicə ümumi anesteziya altında cərrahi yolla aparılır. Genişlənmiş damar quruluşu çıxarılır və yerinə stent qoyulur.
oxumaq: 0
