Həyatın mühüm mərhələlərindən biri olan qocalıq əvvəlcə funksional ehtiyatda, sonra isə funksional strukturda müşahidə olunan mütərəqqi və ümumi itkidir. Yaşlanma nə vaxt başlayır? Düşünürəm ki, düzgün cavab doğumla başlayır. Doğuşdan sonra fərdin orqanizminin inkişafı davam edir və qocalma da onu müşayiət edir. Funksional qabiliyyət həyatın ilk illərində davamlı olaraq artır və yeniyetmə və gənc yaşlarda maksimum səviyyəyə çatır. Funksional imkanların azalması otuzuncu illərdə özünü göstərməyə başlayan və həyat boyu davam edən fizioloji prosesdir. Bu prosesdə toxumaların biokimyəvi tərkibi dəyişir, orqanizmdə dəyişikliklərə reaksiya azalır, uyğunlaşma qabiliyyəti azalır. Qocalıq xəstəlik deyil. Psixoloji cəhətdən qocalıq mənəvi həyəcanın itirilməsi ilə başlayır. Həyat həyəcanı qaldığı müddətcə yaşlanma prosesi yavaş gedir. Yaşlanma sürətləndikcə xəstəliyin inkişaf riski və beləliklə də ölüm nisbəti artır.
AĞsaqqal ömrünün son pillələrinə çatmış, həyati funksiyalarının imkanları azalmış, ətraf mühitlə münasibəti çətinləşməyə başlayan insandır. Hazırda qocalıq və qocalıq sürətlə artır. Ölkəmizdə də qocalığın göstəricisi artıb. Cəmiyyətin qocalığı cəmiyyətdə 65 yaşdan yuxarı insanların nisbətinə uyğun olaraq müəyyən edilir. Əgər əhalinin 7%-i 65 yaşdan aşağıdırsa, buna gənc əhali deyilir. Əgər əhalinin 14%-i 65 yaşdan yuxarıdırsa, söhbət yaşlı cəmiyyətdən gedir. Bundan əlavə, gənc əhalidən yaşlı əhaliyə keçid dövrü də vacibdir. İnkişaf etmiş ölkələrdə bu dövrlər təxminən 100 il olduğu halda, inkişaf etməmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə daha qısadır. Məsələn, Fransada qocalma 115 il olduğu halda, Çində 27, Tunisdə isə 21 ildir. Bu dəyərlərin ölkəmizdə də oxşar olacağı təxmin edilir. Türkiyədə yaşlı əhalinin artımı sürətlənib. Ölkəmizdə orta ömür uzunluğu artıb.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) yaşlı əhali üçün alt təriflər vermişdir. 65 yaş ümumiyyətlə qocalığın başlanğıcı kimi qəbul edilir. ÜST 65-74 yaşlıları “gənc”, 75-84 yaşlıları “orta yaşlı”, 85-dən yuxarı olanları isə “qabaqcıl” yaşlılar kimi müəyyən edir. Yaşı 100-dən yuxarı olanları “yüzillik” adlandırır. Bu gün Türkiyədə 5000-dən çox “yüzillik” var. mahiyyəti var.
Təqvim yaşından əlavə, əslində vacib olan bioloji yaşdır. Burada vacib olan doğum tarixi deyil, orqan və toxumaların təsirlənmiş vəziyyətidir. Əvvəllər müalicə proseslərində yalnız doğum yaşı nəzərə alınırdısa, bu gün gözlənilən ömür uzunluğu və bioloji vəziyyət nəzərə alınmağa başlanılıb. Bioloji qocalmanı insanların təhsili, pəhrizi, idmanı və idmanı gecikdirə bilər. İnkişaf etmiş ölkələrdə yaşlı əhalinin sayının artması hesabına sağlam qocaların sayı və onların sosial təsiri artır. İşçi qüvvəsinin iştirakı, xəstəlik, qidalanma, tibb, miqrasiya, turizm, təhsil və beynəlxalq əlaqələr kimi vəziyyətlərdə qocalıq nəzərə alınmalıdır. Sağlamlığa əlçatanlığı artırmaq, fiziki şəraiti yaxşılaşdırmaq, sosial həmrəyliyi artırmaq, yaşlı əhalinin sağlam yaşamasını təmin etmək və cəmiyyətin yükünü azaltmaq mümkün ola bilər.
oxumaq: 0
