Qaraciyər bədənimizin ən vacib orqanlarından biridir və ən çox işi öz üzərinə götürür. Qaraciyərin əsas vəzifəsi həzmdən tutmuş immunitetə, qida maddələrinin saxlanmasından tutmuş orqanizmdə tullantıların çıxarılmasına və qanın laxtalanmasına qədər bir çox funksiyaları yerinə yetirir. Qaraciyərin müxtəlif xəstəliklər nəticəsində işləməməsi qaraciyər çatışmazlığı adlanır. Müəyyən mərhələdən sonra qaraciyər çatışmazlığının yeganə həll yolu qaraciyər transplantasiyasıdır.
Qaraciyər transplantasiyası nədir?
Qaraciyər transplantasiyası və ya tibbdə qaraciyər transplantasiyası meyitdən və ya canlı donordan həyata keçirilə bilər. Qaraciyər transplantasiyalarının çoxu siroz səbəbindən həyata keçirilir. Doğru zamanda uğurlu əməliyyatla qaraciyər transplantasiyası həyata keçirildikdə müvəffəqiyyət nisbəti kifayət qədər yüksək olur.
Qaraciyəri kifayət qədər işləməyən və orqan transplantasiyasına ehtiyacı olan xəstələr üçün qaraciyər transplantasiyası; Kadavradan və ya beyin ölümü olan canlı donordan alınan qaraciyərin transplantasiyasıdır. Son mərhələdə qaraciyər çatışmazlığı və ya kəskin qaraciyər çatışmazlığı hallarında həyat qurtaran bir müalicə olan qaraciyər transplantasiyası ümumi cərrahiyyə bölmələri tərəfindən həyata keçirilir.
Bu vəziyyətin ən çox yayılmış səbəbi olan xroniki qaraciyər çatışmazlığı və sirozdan başqa bəzi irsi və metabolik xəstəliklərin müalicəsi üçün də qaraciyər transplantasiyası lazım ola bilər. Əməliyyatı həyata keçirmək üçün xəstənin zəif işləyən qaraciyəri tamamilə çıxarılmalıdır. Donordan xəstənin çəkisinə uyğun qaraciyər hissəsi (sağ və ya sol lob) götürülür və transplantasiya edilir.
Canlı donorlardan alınan transplantasiyalarda qaraciyərin özünü bərpa etmək qabiliyyətinə görə, qaraciyər transplantasiyasından sonra donorda heç bir çatışmazlıq yaşanmır. Ümumi cərrahiyyə bölmələri tərəfindən aparılan əməliyyatlar arasında ən mürəkkəb və yorucu əməliyyat növlərindən biridir. Bu səbəbdən tam təchiz olunmuş xəstəxanalarda bu mövzuda ixtisaslaşmış transplantasiya qrupu tərəfindən həyata keçirilməlidir. Sadəcə əməliyyat olmayan qaraciyər transplantasiyası; Transplantasiyadan əvvəl və sonra müxtəlif müalicələr və vasvası tədbirlər tələb edə bilən və təqibin də çox vacib olduğu həssas bir prosesi ehtiva edir.
Florence Nightingale Xəstəxanaları haqqında Qaraciyər Nəqli Mərkəzi Ətraflı məlumat üçün: Qaraciyər Transplantasiyası Mərkəzi
Qara ciyər transplantasiyası kimlər üçündür?
Qaraciyər çatışmazlığında ən çox tətbiq edilən qaraciyər transplantasiyası hər ikisinin müalicəsidir. kəskin və xroniki uğursuzluqlar.zəruri prosedurdur. Müxtəlif dərmanların istifadəsi və ya göbələk xəstəlikləri nəticəsində qısa müddətdə qəfil inkişaf edən kəskin qaraciyər çatışmazlığı sürətlə irəliləyərək qaraciyər transplantasiyasını zəruri edə bilər. Bundan əlavə, qidalanma problemləri, qaraciyər xərçəngləri, hepatit B və C viruslarının infeksiyası və ya daşıyıcısı, öd yolları xəstəlikləri, həddindən artıq spirt istifadəsi, bədəndə həddindən artıq dəmir yığılması (hemokromatoz) səbəbiylə inkişaf edən xroniki qaraciyər çatışmazlığının yeganə həll yolu qaraciyər transplantasiyasıdır. və siroz..
Qaraciyər transplantasiyası nadir anadangəlmə metabolik xəstəliklərin müalicəsində də istifadə edilə bilər. Son mərhələdə qaraciyər sirrozu olan xəstələrin ömrü bir ildən azdırsa, qaraciyər transplantasiyası məsləhət görülür. Xəstəliyin növü, xəstənin yaşı və sağlamlıq vəziyyəti kimi faktorlar nəzərə alınmaqla, xüsusilə canlı donoru olan xəstələrdə bu prosesin daha erkən alınması lazım ola bilər. Çətin proses olmasına və ciddi əməliyyat tələb etməsinə baxmayaraq, qaraciyər transplantasiyası vaxtında aparılarsa, 75-80% yüksək uğur qazanır.
Qaraciyər transplantasiyası necə aparılır?
Proseduru yerinə yetirmək üçün xəstə ilə eyni qan qrupuna malik canlı donor və ya orqanlarını bağışlamış və qaraciyər transplantasiyası üçün uyğun olan meyit tələb olunur. Kadavra transplantasiyalarında xəstənin vəziyyətinin aktuallığı və yaş faktoru nəzərə alınaraq transplantasiya gözləyən xəstələr növbəyə qoyulur. Könüllü canlı donoru olan xəstələrdə transplantasiya prosesi uyğun vaxtda planlaşdırıla bilər.
Qaraciyər transplantasiyası qan qrupu xəstə ilə eyni olan və transplantasiya üçün müvafiq sağlamlıq vəziyyətinə malik olan bütün şəxslərdən həyata keçirilə bilər. Xəstə ilə donor arasında dördüncü dərəcə qohumluğu transplantasiyanın müvəffəqiyyət nisbətini artırır. Əməliyyatdan əvvəl donor üzərində intensiv araşdırmalar aparılır və xüsusilə canlı donorlar üçün donorun qaraciyərini verməyə mane olan hər hansı vəziyyətin olub-olmadığı araşdırılır. diabet, ürək və böyrək xəstəlikləri, hipertoniya, bəzi psixoloji xəstəliklər və müxtəlif yoluxucu xəstəliklər, 18 yaşını tamamlamamış şəxslər donor ola bilməzlər.
Əgər xoşagəlməz hadisə baş verməzsə, əməliyyat planı hazırlanır və xəstə əməliyyatdan bir neçə gün əvvəl adətən xəstəxanaya yerləşdirilir. Xəstənin tibbi müayinələri də çox ətraflı şəkildə aparılır və əməliyyata yararlılıq baxımından bir çox müayinə və diaqnostik testlər aparılır. Qan ehtiyatı tələb edən bir əməliyyat olduğundan transplantasiya əməliyyatından əvvəl müəyyən miqdarda qan hazırlanmalıdır. Bu səbəblə xəstələrin yaxınlarından qan vermələri tələb oluna bilər. Transplantasiya günü gələndə donor və xəstə eyni vaxtda müxtəlif əməliyyat otaqlarında əməliyyat olunur. İlk növbədə donorun əməliyyatına başlanılır və qaraciyərlə bağlı heç bir anatomik qüsurun olmadığı görüldükdən sonra resipiyent əməliyyatına başlanılır.
Canlı donordan xəstənin çəkisinə uyğun olaraq qaraciyərin bir hissəsi götürülür və xəstənin çıxarılan qaraciyərinin yerinə qoyulur. Resipient xəstədə cərrahi əməliyyatlar davam edərkən donorun əməliyyatı tamamlanır və donor reanimasiya şöbəsinə aparılır və təqibdə saxlanılır.
Qaraciyər transplantasiyası neçə saat çəkir?
Qaraciyər transplantasiyası əməliyyatı məlum olan ən çətin əməliyyatlardan biridir. Orta hesabla 6-8 saat davam edən bu əməliyyatlar bəzi hallarda 18 saata qədər çəkə bilir. Qaraciyər transplantasiyası üzrə qabaqcıl təlim keçmiş multidisiplinar və təcrübəli səhiyyə komandasının olması əməliyyatın müvəffəqiyyəti üçün çox vacibdir. Transplantasiya əməliyyat zamanı rəyi və dəstəyi lazım ola biləcək bütün tibb bölmələrinin olduğu multidisiplinar yanaşma ilə tam hüquqlu səhiyyə müəssisələrində aparılmalıdır.
Ən müasir cihazlarla təchiz edilmiş görüntüləmə bölmələri, kifayət qədər texniki avadanlıqla təchiz olunmuş əməliyyat otağı və ixtisaslı reanimasiya şöbəsi transplantasiyanın aparılacağı səhiyyə müəssisəsində olması lazım olan digər xüsusiyyətlərdəndir. Transplantasiya prosesi başa çatdıqdan sonra xəstə də donor kimi reanimasiya şöbəsinə aparılır. Əməliyyat problemsiz keçərsə, donor müalicələrdən sonra adətən bir neçə gün və ya maksimum 10 gün çəkir. O, sağalıb və evə buraxıla bilər.
Xəstə orqan transplantasiyasından sonra həyati funksiyaları normal tarazlığa gələnə qədər reanimasiya şöbəsində saxlanılırsa, xidmətə götürülür və müalicəsi burada davam etdirilir.
Xəstəliyin riskləri nələrdir? Qaraciyər transplantasiyasında donor?
Qaraciyər nəqlində donorun riskləri, əməliyyatla bağlı ən çox verilən suallardan biridir. Ümumilikdə donorda qaraciyər transplantasiyası əməliyyatında həyat itkisi riski 0,5% və aşağıdır. Bu kifayət qədər aşağı riskdir. Ancaq qaraciyər transplantasiyası əməliyyatına başlandıqdan sonra donorda görülən hər hansı bir mənfilik səbəbiylə əməliyyatın dayandırılması ehtimalı ola bilər.
Qaraciyərdə həddindən artıq piylənmə, anatomik pozğunluqların təsbit edilməsi, kəsik açıldıqdan sonra qarında kütlələrin aşkarlanması və ya hər hansı bir ağırlaşma kimi hallarda əməliyyat davam etdirilə bilməz və açılan kəsik yenidən bağlana bilər və əməliyyat dayandırıla bilər. Bu səbəbdən də yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, qaraciyərin donordan çıxarılması ilə bağlı struktur probleminin olmadığı anlaşılana qədər resipient xəstənin əməliyyatına başlanılmır. Öd sızması və qanaxma donorun əməliyyatından sonra rastlaşa biləcək nadir fəsadlar arasındadır. Çox nadir hallar olsa da, əməliyyatdan əvvəl donora yeni əməliyyat və ya qanköçürmə kimi tətbiqlər tələb oluna bilən bu risklər barədə məlumat verilir. Bundan başqa bütün əməliyyatlarda olduğu kimi yara nahiyələrində də kiçik infeksiyalar, qəbizlik və qaz ağrısı kimi həzm problemləri, anesteziyaya bağlı ürəkbulanma, qusma kimi müvəqqəti fəsadlar olma ehtimalı var.
Qaraciyərin özünü yeniləyən orqan olması səbəbindən əməliyyatdan sonra bir hissəsi çıxarılan donor qaraciyər təxminən 6 həftə ərzində normal ölçüsünə çata bilir. Bu səbəbdən donorda problemsiz əməliyyatlardan sonra uzunmüddətli problemin yaranma ehtimalı çox aşağıdır.
Qaraciyər Transplantasiyasından Sonra Proses Resipient üçün Necə İşləyir?
transplantasiya edilən xəstə bir müddət reanimasiya şöbəsində təqib edildi və daha sonra xidmətə aparılan xəstə təxminən 10 gün müalicə aldı. Prosesdən sonra ona evdə diqqət yetirilməli olan məsələlər barədə məlumat verilir və o, evə buraxılır. Digər orqan transplantasiyalarında olduğu kimi, qaraciyər transplantasiyasından sonra xəstə üçün orqan rəddi (rədd edilmə riski) var.
Bu vəziyyətin qarşısını almaq üçün xəstələr ömürlük immunosupressiv dərmanlardan (immunosupressiv dərmanlar) istifadə etməlidirlər. Bəzi hallarda dərmanlara baxmayaraq orqan rədd edilməsi əlamətləri müşahidə edilə bilər. Rədd əlamətlərinin olması qaraciyər biopsiyası ilə araşdırıla bilər. Bu tip kəskinləşmələr adətən vaxtında müdaxilə nəticəsində müalicə olunur. Əməliyyatın xəstə üçün risk səviyyəsi xəstənin sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir.
Orqan transplantasiyasına ehtiyacı olan xəstələr ümumiyyətlə ağır xəstə kimi təyin oluna bilən və bədən ehtiyatları tükənmiş qaraciyər çatışmazlığı olan şəxslərdən ibarətdir. Qaraciyər transplantasiyasının geniş miqyaslı əməliyyat olduğunu nəzərə alsaq, əməliyyat riskinin tamamilə xəstənin vəziyyətinin şiddətindən asılı olaraq ön plana çıxdığını söyləmək olar. Canlı donordan qaraciyər transplantasiyası keçirmiş xəstələrdə sağ qalma nisbətləri meyit donorundan qaraciyər transplantasiyası keçirmiş xəstələrə nisbətən daha yüksək görünür.
Ancaq canlı donordan transplantasiya alan xəstələrdə transplantasiya üçün gözləmə müddətinin qısalması və cəsəddən transplantasiya gözləyən xəstələrin bu prosesdə daha da ağırlaşa bilməsi kimi təsirlər ola biləcəyi üçün bu mövzu davam edir. Orqan transplantasiyası zamanı resipiyent xəstədə iri damarlar kəsilir və tikilir. Bu səbəbdən xəstələrdə ciddi qanaxma ehtimalı var.
Cərrahi əməliyyatın başqa bir riski olan infeksiya ehtimalı orqan transplantasiyası olan xəstələr üçün olduqca təhlükəli ola bilər. Bu xəstələrdə görülən infeksiyalar istifadə edilən immunosupressiv dərmanlar səbəbiylə ağır bir kurs keçirə bilər. Buna görə də, infeksiya riski ilə bağlı səhiyyə qrupunun verdiyi tövsiyələrə uyğun hərəkət etmək çox vacibdir.
Qaraciyər transplantasiyası ilə bağlı digər maraqlı məsələ qaraciyər transplantasiyasından sonra gözlənilən ömür və həyat keyfiyyətidir. Bu məsələ həm əməliyyatın vaxtında reallaşması, həm də əməliyyatın uğurlu olması ilə birbaşa bağlıdır. Bundan əlavə, xəstənin xüsusi şərtləri�
oxumaq: 9
