TƏRİF
Zəka "məqsəd yönümlü adaptiv davranış" kimi müəyyən edilə bilər. Yalnız bilişsel qabiliyyət intellekt ölçüsü kimi istifadə edildikdə, mövcud zəifləmə müstəqil olaraq qiymətləndirilə bilər. Belə bir vəziyyət fiziki təsirlər, davranış problemləri, təhsil çətinlikləri və ya həyat bacarıqlarının olmaması/yoxluğu ilə bağlı ola bilər. Sosial adaptasiya meyar kimi götürüldükdə onu psixi pozğunluqdan, konkret öyrənmə qüsurundan və ya digər səbəblərdən yaranan sosial adaptasiya problemlərindən ayırmaq lazımdır.
KƏŞFİYAT FUNKSİYASI Bu, mürəkkəb mövzudur. İntellektual funksiya təcrübədən öyrənmək və faydalanmaq, yeni vəziyyətlərə uyğunlaşmaq üçün məntiqi düşünmək bacarığıdır.
İntellektin inkişafını ilk təsvir edən Jan Piaget olmuşdur. Piaget iddia edir ki, uşaqların zehni funksiyaları böyüklərdən fərqlənir, onların keyfiyyətləri fərqlidir, dərəcəsi uşağın yaşı və təcrübəsi ilə dəyişir.
Piagetin tərifinə görə, 2 yaşdan kiçik uşaqlar problemləri "sensor-motor emal" yolu ilə həll edirlər. Bunlar əsasən sınaq cəhdləridir və sensor rəylə təmin edilən motor fəaliyyəti ilə edilir. 2 yaşından sonra uşaqlar sürətlə inkişaf etsə də, hələ də düşünərək həll tapa bilmirlər. 2-7 yaş arasında olan "əməliyyatdan əvvəlki dövr"də uşaqlar əşyaları başqa şeylərin simvolu kimi istifadə edirlər. Onlarda obyektlərin qorunması üçün zəruri olan zehni tutma prosesi yoxdur. Burada uşaq məntiqi əməliyyatlar olmadan qavrayır. Buna misal olaraq, eyni miqdarda su müxtəlif ölçülü qablara qoyularsa, bu suyun həcmi fərqli miqdarlar kimi qəbul edilir. 7-11 yaşları əhatə edən “konkret əməliyyat dövrü”ndə məntiqi təfəkkür başlayır, qorunma prinsipi dərk edilir, davranışın psixi simvolları mənimsənilir. Məhz bu dövrdə uşaq fərqləri qavrayır, təsnif etmək bacarığına yiyələnir və ətraf mühitə uyğunlaşmağa kömək edən bəzi əsas qaydaları öyrənir. Ancaq bu dövrdə də düşünmə qabiliyyəti primitivdir; Abstrakt anlayışlar əzbərləndikcə istifadə olunur. “Formal əməliyyat dövrü” 11 yaşından sonra başlayan və məntiqi təfəkkürün böyüklər səviyyəsinə çatdığı dövrdür. Bu dövrdə bir yeniyetmənin bütün problemləri mümkün həll yollarını nəzərdən keçirə bilər. Abstrakt qaydalardan istifadə edir. Formal düşüncə rasional və sistemlidir. Bu dövr koqnitiv inkişafın son mərhələsidir.
Bu məlumatların işığında əqli geriliyin qiymətləndirilməsində istifadə olunan bir çox üsullar mövcuddur. Bu qiymətləndirmələrə tez-tez idrak, inkişaf, gündəlik həyat fəaliyyəti qiymətləndirmələri və həyat keyfiyyəti qiymətləndirmələri daxildir.
EPİDEMİOLOGİYA
Yüngül əqli gerilik aşağı sosial-iqtisadi qruplarda yüksək olduğu halda, yüksək sosial-iqtisadi qruplarda aşağı səviyyədədir. Şiddətli əqli geriliyin dərəcəsi sosial-iqtisadi vəziyyətdən daha az təsirlənir. Bunun əsas səbəbi ağır əqli geriliyin daha çox üzvi faktorlardan qaynaqlanmasıdır. Orta hesabla əqli geriliyi olanların 75%-i uşaq və ya yeniyetmələrdir. Digər Müşaiyət edən Əlillər
Hərəki inkişaf sahəsində; Bu uşaqlarda fiziki və hissiyat geriliyi tez-tez rast gəlinir. Məsələn, vaxtında başlarını tuta, gec otura, gec yeriyə bilmirlər. Bundan əlavə, bu uşaqlarda əl-göz, əl-ayaq koordinasiyasında çatışmazlıqlar, balans problemləri və incə əl bacarıqlarında çatışmazlıqlar ola bilər. Zehni inkişaf sahəsində; Bu uşaqlar üçün öyrənmək çətindir və buna vaxt lazımdır. Diqqət aralığı qısa və dağınıqdır. Bir işdə təfərrüatlara diqqət yetirə bilməmək, xarici stimullardan asanlıqla yayınmaq, bir işdə və ya oyunlarda diqqəti saxlamaqda çətinlik çəkmək çox yaygındır. Onlar asanlıqla başa düşə və təlimatlara əməl edə bilmirlər. Eşitmə və vizual qavrayışda problemlər yaşayırlar.
Dil inkişafı sahəsində; Dil və nitq problemləri var, səs və artikulyasiya pozğunluqları normal uşaqlardan daha çox olur. Sosial və emosional inkişaf sahəsində; Bu uşaqlarda insanın cəmiyyətə uyğunlaşmasında mühüm rol oynayan uyğunlaşma davranışları zəifdir. Duyğularını və düşüncələrini ifadə etməkdə çətinlik çəkdikləri və tez-tez məyusluq hissi yaşadıqları üçün bəzən həddindən artıq reaksiyalar göstərə bilərlər (məsələn, özlərinə və ya başqalarına qarşı aqressivlik, qışqırmaq). Özlərindən kiçik uşaqlarla oynamağa üstünlük verirlər. Sosial münasibətlərdə başqalarından asılı olmağa üstünlük verir Onlar edir.
Bütün bu çatışmazlıqlar uşaqların zehni geriliyinə və onların müstəqil yaşama bacarıqlarına mənfi təsir göstərir. Bütün fərdlərin təhsilində olduğu kimi, MR fərdlərinin də təhsilində məqsəd onların gələcəkdə başqalarından asılı olmadan öz həyatlarını davam etdirmələrini, özünü təmin etmələrini və cəmiyyətə inteqrasiyasını təmin etməkdir. Bu məqsədə çatmaq insanın təhsil ehtiyaclarını müəyyən etməklə, onun fərdi fərqliliklərini və nə edə biləcəyini nəzərə almaqla, ehtiyaclarına uyğun təhsil mühitlərini təmin etməklə mümkündür.
oxumaq: 0
